เขตพื้นที่พัฒนาชุมชนพิเศษ ทางเลือกลดความเหลื่อมล้ำ โดยภาคประชาชน

เขตพื้นที่พัฒนาชุมชนพิเศษ

ทางเลือกลดความเหลื่อมล้ำ โดยภาคประชาชน

คมสันติ์  จันทร์อ่อน กองเลขาเครือข่ายสลัม 4 ภาค

เวลาก็ผ่านไปจะเข้าครึ่งปีแล้ว  โปรโมชั่นที่รัฐบาลได้มอบไว้เมื่อปลายปี 2559 จากการแจกเงิน ๑,๕๐๐ – ๓,๐๐๐ บาท สำหรับผู้มีรายได้น้อย การช๊อปปิ้งช่วยห้างร้านและนำมาลดภาษีตนเอง สำหรับกลุ่มชนชั้นกลาง มาถึง ณ เวลานี้ ความสุขที่รัฐบาลมอบให้คงหมดไปไม่หลงเหลือกลิ่นไอใดๆแล้ว เพราะเปิดศักราชใหม่มาพร้อมกระแสข่าวรัฐบาลถังแตก

จากกระแสข่าวเงินคงคลังลดลงจนเกิดภาวะวิกฤตส่งผลให้ประชาชนเกิดความกังวลขึ้นมาว่ารัฐบาลจะมีมาตรการอะไรออกมาแก้ปัญหานี้  ส่วนรัฐบาลเองยังคงให้การปฎิเสธต่อสังคมว่าไม่ได้เกิดวิกฤตถึงขั้นที่เป็นกระแสข่าว   แต่กระนั้นรัฐบาลเริ่มที่จะออกมาตรการรัดเข็มขัดขึ้นมาเช่น การเพิ่มค่าการเก็บขยะมูลฝอยรายครัวเรือน  การไม่เพิ่มเพดานสนับสนุนสำนักงานหลักประกันสุขภาพ การเก็บภาษีน้ำมันเครื่องบินส่งผลต่อสายการบินโลวคอสอาจจะต้องปรับราคาเพิ่มขึ้น  หรือแม้กระทั่งการไม่สนับสนุนแบบเรียนในระดับประถมโดยเปลี่ยนเป็นการให้ยืมแทน   ตามมาติดๆกับการเตรียมขึ้นค่าไฟฟ้า  มาตรการดังกล่าวล้วนแล้วแต่ส่งผลกระทบต่อชนชั้นล่าง ชนชั้นรากหญ้า เหมือนกับการ “เอาคืน”

หากอีกมุมหนึ่งขณะอยู่สถานการณ์เศรษฐกิจย่ำแย่รัฐบาลกลับกล้าหาญที่จะอนุมัติงบประมาณในการสั่งซื้อเรือดำน้ำราคาราว ๓6,๐๐๐ ล้านบาท พร้อมทั้งอนุมัติซื้อรถถังมาให้กับกองทัพรวมสองระยะเป็นงบประมาณราว ๗,๐๐๐ ล้านบาท อ้างถึงความมั่นคงของประเทศต้องมาก่อน  มีความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง

หากจะเทียบกันกับในส่วนที่รัฐบาลเคยแจก เคยให้ไว้กับกลุ่มคนชั้นล่างคือการแจกเงิน ๑,๕๐๐ – ๓,๐๐๐ บาท นั้น ใช้งบประมาณแล้วอยู่ราว ๑๒,๗๕๐ ล้านบาท แต่เมื่อมาดูงบประมาณที่สนับสนุนให้กับกองทัพอยู่ที่ราว 43,๐๐๐ ล้านบาท   ยังไม่นับมาตรการที่รัฐบาลออกมา “เอาคืน” กับประชาชนที่กล่าวไว้ข้างต้นอีกจำนวนมาก  สะท้อนให้เห็นภาพที่ชัดเจนว่าน้ำหนักที่คณะรัฐบาลชุดนี้เน้นไปในทิศทางใด????

และยิ่งหนักไปกว่านั้นคล้ายดังเป็นการ “ตบหน้าประชาชน” ฉาดใหญ่ ด้วยการปูนบำเหน็ญให้กับคณะทำงาน คสช. 721 คน ด้วยเหตุผลที่ฟังไม่สอดคล้องจากการเข้ามาควบคุมอำนาจ  ที่ว่าอาสามาช่วยปฏิรูปประเทศไทย เพื่อให้ลดความเหลื่อมล้ำทางสังคม  แต่กลับมาเรียกร้องค่าแรงที่เหนื่อย ที่เสี่ยง ในการยึดอำนาจ  ในห้วงสถานการณ์สภวะเศรษฐกิจที่ยังย่ำแย่

ส่วนกระแสวิพากษ์วิจารณ์ มติ ครม. ๑๑ เม.ย. ๖๐ ที่เห็นชอบ ร่าง พรบ.เขตเศรษฐกิจเพิ่มเติมในภาคตะวันออกอีก ๓ จังหวัด ร้อนแรงเป็นอย่างมาก  สังคมคัดค้านอย่างวงกว้างพอสมควร แต่ถ้าหากได้ติดตามเส้นทางการผลักดันเขตเศรษฐกิจพิเศษแล้ว จะเห็นว่าแท้จริงแล้วนี่คือหนึ่งในโรดแมฟของทางคณะรัฐประหารชุดนี้ชัดเจนมาตั้งแต่ต้น เนื่องจากการเข้าคุมอำนาจอย่างเบ็ดเสร็จโดยคณะรักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ (คสช.) เพียงเดือนเดียวก็ได้ออกคำสั่ง คสช. ที่ ๗๒/๒๕๕๗ เรื่องการแต่งตั้งคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ (กนพ.) ในเดือน มิถุนายน ๒๕๕๗  เพื่อเป็นคณะกรรมการในการขับเคลื่อนโรดแมฟเขตเศรษกิจให้เป็นรูปธรรม  ซึ่งถัดมาอีกหนึ่งปี กนพ. ได้ประชุมสองครั้ง เกิดเขตเศรษฐกิจพิเศษ สองระยะ ๑๐ จังหวัด ดังนี้

ระยะที่ หนึ่ง คือ จังหวัดตาก , สระแก้ว , ตราด , มุกดาหาร และ สงขลา

ระยะที่ สอง คือ จังหวัดเชียงราย , หนองคาย , นครพนม , นราธิวาส และ กาญจนบุรี

โดยสำทับตามด้วยคำสั่ง คสช. ที่ ๑๗/๒๕๕๘ เรื่องการจัดหาที่ดินเพื่อใช้ประโยชน์ในเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ ตอกย้ำการจัดตั้งเขตเศรษฐกิจ  เพื่อพยายามสร้างความมั่นใจให้กลุ่มทุนที่จะมาลงทุน 

เครือข่ายสลัม ๔ ภาค และ ขบวนการประชาชนเพื่อสังคมที่เป็นธรรม ( P-Move)  เป็นกลุ่มประชาชนที่รวมกลุ่มกันเพื่อจะสร้างนโยบายต่างๆให้เกิดความเป็นธรรมในสังคม   กิจกรรมที่เห็นเด่นชัดนั้นจะเป็นเรื่องการผลักดันให้เกิดนโยบายการกระจายการถือครองที่ดินที่พยายามเสนอแนวทางเลือกของภาคประชาชนในการจัดการทรัพยากรที่ดินโดยกลุ่มองค์กรชุมชนเอง   ได้เริ่มปฏิบัติกันเองโดยประชาชนอย่างเช่น

พื้นที่บ้านไร่ดง อ.ป่าซาง จ.ลำพูน รวมกลุ่มกันจัดการที่ดินเอกชนที่ปล่อยทิ้งรกร้าง เข้ามาทำประโยชน์ภายใต้ปรัชญาที่ดินควรต้องเป็นของผู้ถือคันไถ  และนี่คือจุดเริ่มต้นโฉนดชุมชน ที่ชาวบ้านได้ร่วมกันทำอย่างง่ายๆ แต่มีคุณค่าความหมายยิ่งสำหรับ ชาวบ้านไร่ดง มีการจัดทำระบุข้อมูล ชื่อ-นามสกุลผู้ถือครอง จำนวน 1 ไร่ 1 งาน พร้อมด้วยแผนที่แบ่งกั้นอาณาเขตอย่างชัดเจน  ที่น่าสนใจก็คือ ในแผ่นโฉนดที่ดินชุมชนแต่ละฉบับนั้น จะมีลายมือชื่อของผู้ถือครอง กรรมการและพยานกำกับ พร้อมข้อระเบียบให้รับรู้อย่างชัดเจน ซึ่งสิทธิในที่ดินมีดังนี้

1.เป็นมรดกตกทอด ห้ามซื้อขายที่ดิน

2.ปฏิบัติตามกฎระเบียบของคณะกรรมการและชุมชน

3.ขอให้ใช้ประโยชน์ในที่ดินตลอดไป

ข้อความสั้นๆ ชัดเจน เข้าใจง่าย แต่ครอบคลุมถึงชีวิตและวิถีการดำรงอยู่ของชาวบ้านทั้งหมด ทั้งชีวิต ทั้งปัจจุบันและอนาคต

     

 ชุมชนคลองไทรพัฒนา อยู่ที่ หมู่ 2 ตำบลไทรทอง อำเภอชัยบุรี จังหวัดสุราษฎร์ธานี จัดตั้งมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2551  เป็นชุมชนที่เกิดจากการรวมตัวกันของชาวบ้านเข้าตรวจสอบพื้นที่ซึ่งบริษัท จิวกังจุ้ยพัฒนา จำกัด ครอบครองปลูกปาล์มน้ำมันโดยไม่ชอบด้วยกฎหมายเพื่อเรียกร้องให้รัฐนำที่ดินมาจัดสรรให้กับเกษตรกร เนื่องจากพื้นที่ดังกล่าวอยู่ในเขตพื้นที่ป่าไม้และต่อมาทางกรมป่าไม้ได้ประกาศเป็นพื้นที่ปฏิรูปเพื่อเกษตรกรรม มีชาวบ้านที่ร่วมกันตรวจสอบและตั้งชุมชน มาตั้งแต่ปี 2546-2551 ดำเนินการจัดการที่ดินในรูปแบบโฉนดชุมชน เพื่อให้ สปก. ดำเนินการปฏิรูปที่ดินเพื่อแก้ไขปัญหาการไร้ที่ดินทำกินของเกษตรกรตามนโยบายของรัฐบาล   แต่กลับถูกกดดันข่มขู่ คุกคาม ลอบสังหาร จากกลุ่มอิทธิพลที่ดูแลจัดการผลประโยชน์ให้บริษัทฯตลอดมา 

ชุมชนบ้านทับเขือ-ปลักหมู เขตอุทยานแห่งชาติเขาปู่-เขาย่า จ.ตรังและพัทลุง โดยบ้านทับเขือ ตั้งอยู่บริเวณ หมู่1 ต.ช่อง อ.นาโยง จ.ตรัง และบ้านปลักหมู" ตั้งอยู่บริเวณ หมู่1 ต.บ้านนา อ.ศรีนครินทร์ จ.พัทลุง มีชาวบ้านอาศัยอยู่จำนวน 38ครัวเรือน สมาชิก 193คน เป็นอีกหนึ่งพื้นที่ที่เป็นชุมชนจัดการทรัพยากรที่ดินโดยประชาชนเอง  ที่นี่อยู่อาศัยกันมาอย่างยาวนาน จนเกิด “ธรรมนูญชุมชน” ขึ้นมา

   

ชุมชนที่อาศัยอยู่ในที่ดินของการรถไฟแห่งประเทศไทย ที่เป็นสมาชิกของเครือข่ายสลัม ๔ ภาค ได้ผลักดันมติคณะกรรมการรถไฟฯเพื่อขอเช่าที่ดินมาแก้ปัญหาที่อยู่อาศักว่า 50 ชุมชน ทั่วประเทศ บ้างได้เช่าระยะสั้นอย่างต่อเนื่อง ๓ ปีต่อครั้ง บ้างได้เช่าระยะยาว ๓๐ ปี ที่สำคัญเป็นการเช่าแบบแปลงรวม  การจัดการที่ดินโดยชุมชน  มีระบบ ระเบียบ ชุมชนเพื่อดูแลรัษาที่ดินไม่ให้หลุดมือ

นี่เป็นเพียงตัวอย่างชุมชนที่มีการจัดการที่ดินได้อย่างมีประสิทธิภาพ  แต่ไม่ได้รับความสนใจจากรัฐบาล  ตรงข้ามรัฐบาลกลับมีนโยบายซ้ำเติมลงมาชาวบ้านกลุ่มเหล่านั้นไม่ว่าจะเป็นนโยบายทวงคืนผืนป่า ที่เน้นทวงคืนกับชาวบ้านคนจน  บุกกวาดจับชาวบ้านที่อาศัยอยู่ในผืนป่ามายาวนาน   ฉะนั้นรัฐบาลไม่ต้องแปลกใจทำไมประชาชนรากหญ้าถึงมีความรู้สึกรับไม่ได้กับการออกกฎหมายให้ชาวต่างชาติสามารถเช่าที่ดินได้ยาวนานถึง ๙๙ ปี  ทั้งๆนี่คือ “เขตพื้นที่พัฒนาชุมชนพิเศษ” ที่รัฐบาลมองข้าม

เครือข่ายสลัม 4 ภาค และ ขบวนการประชาชนเพื่อสังคมที่เป็นธรรม (Pmove) ยังคงต้องผลักดันนโยบายเพื่อให้เกิดการลดความเหลื่อมล้ำทางสังคมทั้งในพื้นที่ชุมชนดังที่กล่าวข้างต้น และระดับนโยบายที่ยังคงต้องผลักดัน  ติดตาม กันอย่างใกล้ชิด

กฎหมายภาษีที่ดินอัตราก้าวหน้า  ต้องกระจายการถือครองที่ดินโดยใช้ระบบภาษีครองที่ดินมากจ่ายภาษีมากในอัตราที่ก้าวหน้า  เพื่อให้เหล่าเจ้าที่ดินทั้งหลายได้ปล่อยที่ดินมา

ธนาคารที่ดิน ที่คาดหวังจะให้เป็นที่เก็บที่ดินไว้สำหรับให้คนจนไร้ที่ดินได้มาหาที่ดินเพื่อไปใช้ประโยชน์ไม่ว่าจะเป็นการทำกิน หรือที่อยู่อาศัย  การได้มาของที่ดินส่วนหนึ่งจะเชื่อมโยงจากการกระจายการถือครองที่ดินโดยภาษีที่ดินอัตราก้าวหน้า  เพื่อเป็นที่รองรับสำหรับผู้ที่ไม่ประสงค์จะครองที่ดินไว้จำนวนมาก  รวมถึงการได้มาของที่ดินจากที่ดินที่เป็น NPL ตามบรรษัทต่างๆ หรือกรมบังคับคดี เป็น Land Bank ชั้นยอดสำหรับผู้ยากไร้

การจัดการที่ดินโดยชุมชน หรือ “โฉนดชุมชน” สร้างเขตพื้นที่ชุมชนเป็น เขตพื้นที่พัฒนาชุมชนพิเศษ ขึ้นมาเพื่อการบริหารจัดการที่ดินเป็นกลุ่มองค์กรชุมชน  เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดที่ดินหลุดมือออกไปอยู่กับกลุ่มทุนอีก  สร้างระบบรักษาที่ดินโดยชุมชน

กองทุนยุติธรรม การพิพาทที่ดินจำนวนมากไม่ว่ารัฐ กับ ประชาชน หรือ กลุ่มทุน กับชนชั้นรากหญ้า สร้างคดีมากมายให้กับประชาชน การที่ประชาชนคนจนมีกองทุนไว้เพื่อประกันตัวมาสู้คดีนอกคุก  สร้างการมีศักดิ์ศรีในการต่อสู้คดีอย่างเท่าเทียมกับรัฐ หรือกลุ่มทุนได้

นี่คือนโยบายสำคัญที่ภาคประชาชนพยายามผลักดันให้เกิดเป็นรูปธรรม  และสามารถนำไปใช้ได้จริง   แต่ปรากฏการณ์ที่เห็นคือไม่ได้รับความสำคัญจากรัฐบาล  การปรับแก้ภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างเล็กน้อย เพื่อลดกระแสการเคลื่อนไหวภาษีที่ดินแบบอัตราก้าวหน้าลง  การปรับแก้เจตนารมณ์ธนาคารที่ดินจนไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้อย่างเต็มที่  การเข้าถึงกองทุนยุติธรรมอย่างยากลำบาก เกิดการตัดสินตั้งแต่กระบวนการขอการสนับสนุนเงินประกันตัว  และโฉนดชุมชนที่กลุ่มชาวบ้านคาดหวังจะเป็นแนวทางการแก้ปัญหาในพื้นที่  สร้างความมั่นคงในที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัยอีกทางหนึ่ง  นอกจากรัฐบาลนี้จะไม่ให้ความสำคัญโดยการไม่แต่งตั้งประธานคณะกรรมการประสานงานเพื่อจัดให้มีโฉนดชุมชน (ปจช.)  ซ้ำเติมด้วยการดำเนินปราบปราม จับกุม ดำเนินคดี กับชาวบ้านที่อยู่ใน “เขตพื้นที่พัฒนาชุมชนพิเศษ” ในรูปแบบโฉนดชุมชน

ดังนั้นมาตรการต่างๆที่เพิ่มภาระให้กับประชาชน  รัฐบาลควรทบทวนยกเลิกไปเสีย  อย่าได้สร้างแรงกดดันประชาชนจนหลังพิงฝาหมดทางเลือก  แล้วต้องลุกฮือขึ้นมาทวงสิทธิ เสรีภาพ ที่หายไป !!!  และให้หยิบแนวทางการพัฒนาโดยชุมชน  ที่เป็นอีกหนึ่งทางเลือกในการพัฒนาประเทศขึ้นมาพิจารณา  จึงจะเป็นทิศทาง ยุทธศาสตร์ของประชาชนโดยแท้จริง.